"Хто забыў сваіх продкаў ‒ сябе губляе, Хто забыў сваю мову ‒ усё згубіў"
"Я ‒ беларус, мая родная мова ‒ беларуская"
"Ніякае багацце людзей не бывае даражэйшым за іх родную мову"
"Будзе незалежнай Беларусь ‒ будзе ўсё. У тым ліку мова і культура. Ня будзе незалежнасьці ‒ хутка ня будзе нічога!"
"Выбірай: быць пасрэднасцю на мове суседа або нечым значным на сваёй"
"Хто не разумее беларускай мовы, той не павінен займаць урадовай пасады на Беларусі"
"Хто не паважае родную мову, не паважае родны народ"
"Сёння матчынай мовы, а заўтра Засаромiшся мацi самой?"
"Яно добра, а нават і трэба знаць суседскую мову, але наперш трэба знаць сваю"
"Аснова нацыянальнага адраджэньня кожнага народу – яго родная школа"
"Мова ‒ гэта вялікі народны скарб. Яго нельга не паважаць, як нельга не паважаць родны народ."
"Кожны народ мае хаця б адзін геніяльны твор, і гэты твор ‒ мова"
"Мова – аснова ня толькі нацыянальнай культуры, але і існаваньня нацыі, існаваньня этнасу"
"Можа таму і памірае ад настальгіі (самай чорнай і самай сьветлай хваробы) чалавек, які пры жывой радзіме топча чужыя травы, лашчыць чужыя кветкі, чуе чужую мову ад сваіх дзяцей"
"Цяпер ідзе разгром нацыянальнай культуры. Беларускую мову, і без таго пераўтвораную ў помесь, ў трасянку, улады канчаткова перасталі падтрымліваць і сказалі, што яна ім непатрэбная"
"Шмат было такіх народаў, што страцілі найперш сваю мову, так як той чалавек перад скананнем, катораму мову займае, пасля і зусім замерлі. Не пакідайце ‒ ж мовы нашай беларускай, каб не умёрлі!"
"Таго народа ўжо няма… Але! Але ён здолее паўстаць нанова, Калі ў душы ягонай на чале Усіх святых парываў стане МОВА"
"Нармальны працэс культурнага развіцця павінны быў выглядаць так: спярша ў самым поўным аб’ёме – уласная культура, затым іншыя – расейская, нямецкая, польская, ангельская – чым болей, тым лепш, наколькі хапае да таго здольнасцяў грамадства ці асобнага яго члена"
"Як ты дорага мне, мая родная мова! Мілагучнае, звонкае, спеўнае слова!"
"Народ без школы ў роднай мове дзічэе"
"Я забараняю перакладаць мае вершы на рускую мову"
"А задумае вораг з далёкага краю Апляваць, адабраць, знішчыць мову маю — He дазволю. He дам. He прадам. He змяняю. I да смерці за волю тваю пастаю!"
"Сёньня на пласе родная мова. Вырваць жывую належыць з вагню. Слова «кахаю» – слабае слова. Мужнае слова – «абараню»!"
"Дзве старонкі, дваццаць ці дзвесце... А можа, тысячы тысяч? Усё адно, нават іх будзе мала, каб годна ўславіць цябе, родная беларуская мова. Таму што мільёны тваіх людзей самім існаваннем сваім з самага пачатку дзён кожным трапным словам, кожнай любоўнай ці гнеўнай думкай, кожным знішчальным, здзеклівым, іранічным або, наадварот, добрым, лірычным сказам славяць цябе. І славіць будуць, пакуль не скончыцца жыццё людское і думка людская на Зямлі"
"З усяго таго, што лягло назаўсёды ў аснову святынi народа, бяссмерця яго, ‒ ты выткана, дзiўная родная мова."
"Нам мова далася крывёю"
"Ты, мой брат, каго зваць беларусам, Роднай мовы сваёй не цурайся; Як нi зрокся яе пад прымусам, Так i вольны цяпер не зракайся."
"Краіна не можа быць незалежнай, калі ў яе афіцыйным жыцці пануе чужая мова. Чужая мова несумяшчальная з дзяржаўным суверэнітэтам, ёсць самая магутная зброя ў барацьбе з нацыянальнай ідэнтычнасцю, этнакультурнай спецыфікай Беларусі"
"Можа, хто спытае: гдзе ж цяпер Беларусь? Там, братцы, яна, гдзе наша мова жывець: яна ад Вільна да Мазыра, ад Вітэбска за малым не да Чарнігава, гдзе Гродна, Міньск, Магілёў, Вільня і шмат мястэчкаў і вёсак..."
"Роднае слова. Яно ўваходзiць у наша жыццё з вуснаў мацi яшчэ ў маленстве. У цiхiм журчаннi матчыных песень-калыханак, у яе пяшчотных ласках мы пачынаем улоўлiваць яго своеасаблiвыя формы i гучанне. Незвычайнае хараство i зладжанасць чуецца нам у гучаннi роднага слова. Яно то ласкавае i пяшчотнае, як подых летняга ветру, то шырокае i плаўнае, як далячынь палёў i азёрныя блакiты, то звонкае i пералiвiстае, як празрыстыя крынiцы i песнi птушак, то суровае i грознае, як навальнiчныя хмары"
"Кожны народ мае свой гонар. Англічанін перад усім светам горда вызначае: я — англічанін! Тое самае скажа француз, немец, аўстрыец, рускі і іншыя прадстаўнікі другіх нацый. А мы, беларусы, не адважваемся прызнацца ў тым, што мы — беларусы. Бо на галаву беларускага народа, як вядома, многа выліта памыяў, годнасць яго прыніжана і мова яго асмеяна, у яго няма імя, няма твару. А з гэтага вынікае тое, што беларус-інтэлігент адмяжоўваецца не толькі ад свайго народа, але і ад бацькоў сваіх. Мы ведаем такое здарэнне з адным нашым знаёмым настаўнікам, да якога прыехала з дому матка. У яго былі госці. Ён пры гасцях не пасмеў пазнаць свае мацеры: «Ідзі ты, кажа, кабетка, на кухню: там цябе накормяць». ("На ростанях")"
"Выціскаючы беларускую мову з школы, мы хілім да растраты вынікаў велізарнай, шматвяковай духоўнай працы цэлага народа, збіваем думку дзіцяці з натуральных псіхалагічных сцяжынак і груба абцінаем ягоны душэўны свет"
"Ведай: роднае слова грымела У крывавым агнi барыкад, За свабоду адважна i смела Заклікала ў паход, як набат. Родным словам мы грознай парою Гуртавалi рады змагароў, З родным словам на вуснах герояў Запякалася алая кроў. За яго памiралi i гiблi, Каб на здзекi i глум не аддаць, Каб маглі сёння песнi i гiмны Пра шчаслiвую долю складаць"
"Пісаць трэба толькі па-беларуску. Наш час патрабуе вялікай прынцыповасці"
"Беларуская мова павінна стаць адзінай дзяржаўнай у рэспубліцы"
"Без усведамлення, што такое мова ў жыцці народа, што такое нацыянальная культура, нацыянальная гісторыя, у народа не можа быць будучыні"
"Баронячы наш народ, мы павінны бараніць і нашу культуру. І што б там не было, а гмах яе, калісьці распачаты, павінен быць збудованы да канца"
"Сёньня для нас важней за ўсё — Мова, на першым пляне павінна быць Мова! Будзе Мова — будзе нацыянальная сьвядомасьць і будзе Беларусь. Ня будзе Мовы — ня будзе Беларусі"
"Нацыянальнасведамая частка грамадства наіўна кідаецца ў спрэчку наконт пераваг дзвюх граматык – Тарашкевічавай і наркомаўкі, дыскутуючы аб разыходжанні ў трактоўцы мяккасці падвоеных зычных, а ў той час камуністычныя ўлады прыбіраюць пад сваю апеку ўвесь друк, маючы на мэце канчаткова ўсталяваць расейскае аднамоўе... сацыялагічныя інстытуты і агенцтвы, што сядзяць на ўтрыманні ўрада, і ў любы момант з высмактанымі з пальцаў лічбамі могуць даказаць, што беларусы – супраць беларускай мовы, а КПБ – самая папулярная сярод іх партыя..."
"На справе змагацца з русіфікацыяй проста, я б сказаў, зусім проста. Трэба беларусам усюды і з усімі ў сваёй краіне размаўляць, пісаць і гаварыць — па-беларуску. Гэта тым больш проста, што беларуская мова – адна з найбольш дасканала распрацаваных, багатых і прыгожых моваў на сьвеце, у якой стварылася і сцьвердзілаля вялікая духоўная культура беларускага народу"
"Я катэгарычна супраць трасянкі. Яна — пераходная ступень да поўнай ліквідацыі беларускай мовы... Трасянка — зьява пачварная, іншай ацэнкі быць ня можа"
"Не чужой якой мовай, але сваёй уласнай законы пісаныя маем і на любую крыўду адпор сваімі законамі дадзім. (Старажытнабеларускі арыгінал: "Не обчим яким языком, але своим власным права списаные маем и каждого часу чого нам потреба ку отпору всякое крывды ведати можем")"
"Сваё роднае, матчына слова мацней закранае струны сэрца ("На ростанях")"
"Па-за роднай культурай беларусы становяцца бессыстэмнай этнічнай масай"
"Сённяшні гаротны стан беларускай мовы - гэта не вынік выпадковага збегу якіх-небудзь неспрыяльных акалічнасцяў, гэта і не натуральная асіміляцыя ці добраахвотнае вырачэнне людзьмі свайго роднага слова. Тое, што і раней і зараз нас так моцна хвалюе ў мове, - гэта вынік дзе тонка прадуманай, а дзе проста сама непрыхаванай, грубай дыскрымінацыі самой дзяржавай законных правоў беларускага народа на выкарыстанне матчынага слова ва ўсіх сферах свайго грамадскага жыцця."
"Ваш суд мне не страшны, хай злосна скавыча У будцы сабака, увагі на пса не звярну я. Як раіць пясняр Сыракомля, пішу я Цяпер, як заўсёды, на мове мужычай"
"Далейшай трансфармацыi беларусаў у безнацыянальную, безаблiчную масу неабходна як мага хутчэй пакласцi канец. Дзякуй Богу, яшчэ не ўсё канчаткова страчана. Але хутка нас могуць залiчыць да рускiх. Такое немiнуча адбудзецца, калi i надалей пры маўклiвай згодзе беларусаў дзяржавай будзе праводзiцца мэтанакiраваная палiтыка русiфiкацыi. Здаровыя колы беларускага грамадства павiнны згуртавацца i рашуча выступiць супраць пераўтварэння насельнiцтва краiны ў нешта “прамежкавае”. I беларуская зямля пераўтворыцца ў тыповую рускую культурна-моўную правiнцыю, насельнiцтва якой будзе называць сябе рускiм, да чаго так iмкнуўся ў другой палове XIX ст. стаўленiк царскiх улад на пасадзе вiленскага генерал-губернатара Мiхаiл Мураўёў."
"Усімі даступнымі спосабамі трэба змагацца за родную мову"
"Сапраўды незалежнай Беларусь можа стаць толькі тады, калі будзе мець у корані адрозную ад Расіі культурна-моўную прастору, адметныя ад свайго ўсходняга суседа нацыястваральную дзяржаўную палітыку, нацыянальнае аблічча базавага, тытульнага народа краіны"
"Беларуская нацыя, калi паважае сябе, павiнна мець беларускамоўны дзяржаўны, адмiнiстрацыйна-гаспадарчы, судовы, вайсковы апараты, беларускамоўныя адукацыю, культуру, навуку, афiцыйныя СМI, тапанiмiю, напоўненую сваiмi назвамi. Адным словам, рабiць усё так, як i ў iншых цывiлiзаваных народаў"
"Без нацыянальнай школы нельга не толькі забяспечыць нармальнага этнакультурнага развіцця народа, але нават гарантаваць і само яго існаванне"
"Усё, што свядома рабіла і робіць вертыкаль кіраўніка дзяржавы па сціранні культурна-моўных адрозненняў паміж беларускім і рускім народамі на карысць апошняга — гэта не проста памылка, а паводле ўсіх сваіх параметраў сапраўдная нацыянальная здрада, паколькі ў такой сітуацыі нельга забяспечыць краіне фактычную дзяржаўную незалежнасць. Калі ж рэальнасцю стане супольная з Расіяй Саюзная дзяржава, Беларусі са сваім татальна зрусіфікаваным тытульным народам нязначна лепш будзе жыць, чым выкінутай з вады на бераг рыбе"
"Суверэнная Рэспубліка Беларусь яшчэ ніколі не знаходзілася ў такой страшэннай, глабальнай культурна-моўнай залежнасці ад Расіі, як сёння!"
"Мова — самы дасканалы i ўсеабдымны крытэрый вызначэння этнiчнай прыналежнасцi культуры. Складзены беларусам на рускай мове тэкст песнi цi напiсаная да яе беларусам музыка — гэта ўжо не элемент беларускай нацыянальнай культуры. Тое ж самае можна сказаць пра оперу, аперэту, драматычны твор, няхай нават напiсаныя на сюжэт з беларускага жыцця"
